جشن میلاد پیامبر در فقه معیار بین نهی و استحباب
نوشته استاد علی محی الدین قره داغی
این روزها در مورد جشن میلاد پیامبر اکرم (ص) در ماه ربیع الاول سؤالات زیادی مطرح می‌شود؛ آیا این امر مطلقاً بدعت است یا مستحب است و مطلقاً جایز؟ خواهشمند است بر اساس فقه معیار ما را راهنمایی کنید خداوند متعال به شما جزای خیر دهد.
پاسخ:
حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است و درود و سلام بر رسول رحمت برای جهانیان و بر اهل بیت و اصحاب او و همه کسانی که تا روز قیامت از هدایت او پیروی می‌کنند اما بعد:
معیارهای ثابت حقایق شرعی را تشریح می‌کند:
• مسلمانان فقط دو عید مذهبی دارند: عید فطر که بعد از ادای رکن روزه است و عید قربان بعد از انجام آخرین رکن اسلام که حج است. هر دو عید شامل نماز (نماز عید)، تکبیر و سایر عبادات می‌شود. افزودن اعیاد مذهبی به اتفاق آرا جایز نیست زیرا بدعت و حرام بوده و برای دین خطرناک است. جشن‌های ملی یا جشن قهرمانی‌ها برای افرادی که در خدمت به اسلام و مسلمین یا ملت نقش داشته‌اند، به دلیل نداشتن شعائر مذهبی در اعیاد دینی گنجانده نمی‌شوند و برای آنها نماز و شعائر و عبادات امثال آن تعیین نشده است حتی اگر به آنها عید گفته شود، باز اشکالی ندارد؛ زیرا آنچه مهم است حقایق و اهداف است نه کلمات و ساختارها.
• معیار دوم در مورد گروهی است که فعالیت خاصی مانند جشن میلاد رسول خدا انجام می‌دهند؛ از فرصت استفاده می‌کنند و به ایراد خطبه و سخنرانی در زمینه فضایل رسول خدا و دعوتش می‌پردازند. این فعالیت فی نفسه نماز نیست؛ یک عید مذهبی نیست. حج و طواف هم نیست بلکه یک فعالیت عمومی است که به گفته علمای اصول احکام تکلیفی یا بیشتر آنها به شرح زیر به آنها تعلق می‌گیرد:
- اگر همراه با بدعت‌های حرام و خرافات و اختلاط و سایر حرام‌ها باشد این کار به دلیل ورود حرام‌های جانبی حرام است و اگر همراه با مکروهات باشد مکروه است. این یک حکم کلی است برای هر کاری که با حرام همراه باشد که در نتیجه حرام یا مکروه می‌شود؛ زیرا اعتبار وسایل و اسباب به عواقب و آثار آن بستگی دارد و توافق بر این است که وسایل حکم اهداف و مقاصد و نتایج را دارد.
- اگر همراه با حرام و بدعت‌های حرام و امثال آن نباشد، بلکه افراد قصد دارند از این فرصت برای دعوت به سوی خدا و معرفی پیامبر و دفاع از او استفاده کنند، امیدواریم اجر و پاداش ببرند. زیرا "اعمال به نیت است و عمل هر کس در گرو نیت اوست". صحیح بخاری و مسلم (1907)
- کسانی که جشن میلاد می‌گیرند، اگر بخواهند آن را جشن دینی قرار دهند و نوعی ادعیه و مناسک و غیره به آن اختصاص دهند (که برخی آن را شعائر دینی می‌نامند) بدون شک این کار حرام، بدعت و گمراهی است.
بحث و فتوای ما فقط تنها در خصوص بند (2) قبلی است و من معیار دعوت را که در وسایل دارای وسعت فراوان است بر آن اعمال کردم.