حج مقبول و روز عرفه... اسرار و فضایل

حج مقبول و روز عرفه... اسرار و فضایل

 

شیخ علی محمد صلابی

برگردان: دفتر نمایندگی اتحادیه جهانی علمای مسلمان، شعبه ایران 

 

بخش نخست این گفتار پیرامون حج مقبول... اسرار و فضایل آن بود و امروز از فضایل عرفه خواهیم گفت.

دوم: عرفه بزرگترین روز سال

روز عرفه یکی از روزهای بزرگ در نزد خداوند است؛ در این روز حجاج در صحرای عرفات می ایستند و به عبادت مشغول می شوند. رسول اکرم ﷺ می فرماید: حج یعنی عرفه. فضایل این روز بسیار است از جمله: 

روزی است که دین تکمیل و نعمت خدا بر امت اسلام کامل شد. امت به دین جدیدی نیاز ندارند و به همین خاطر خدای متعال این دین را واپسین و بهترین دین قرار داده است و دین دیگری از هیچ کس پذیرفته نیست. در صحیحن از عمر بن خطاب آمده است که مردی یهودی به وی گفت: ای امیر المؤمنین یک آیه در کتاب شما هست که آن را می خوانید اگر این آیه بر ما یهودیان نازل می شد روز نزولش را عید می گرفتیم. فرمود: کدام آیه؟ گفت: "اليوم أكلمت لكم دينكم وأتممت عليكم نعمتي ورضيت لكم الإسلام دينًا" عمر فرمود: ما می دانیم این آیه در چه روزی و در چه مکانی نازل شد: در روز عرفه در صحرای عرفات که مصادف با روز جمعه بود. 

1- از فضایل روز عرفه آن است که روز عید مسلمانان است؛ ابن عباس رضی الله عنه می‌فرماید: این آیه در روز عید نازل شد یعنی روز جمعه و روز عرفه. عمر بن خطاب فرمود: هر دو روز بحمد الله برای ما عید است. این روز برای حاضران عرفه عید است و روزه گرفتن آن برای غیر حجاج سنت است. 

2- از دیگر فضایل آن بخشایش گناهان و رهایی از آتش جهنم و نیز افتخار خداوند به حاضران در عرفات است. در صحیح مسلم از عایشه صدیقه روایت است که فرمود: پیامبر اکرم ﷺ فرمود: 

"ما من يومٍ أَكْثرَ من أن يُعْتِقَ اللَّهُ عزَّ وجلَّ فيهِ عبدًا منَ النَّارِ، من يومِ عرفةَ، وإنَّهُ ليدنو عزَّ وجلَّ، ثمَّ يباهي بِهِمُ الملائِكَةَ، فيقولُ: ما أرادَ هؤلاءِ".

خداوند در هیچ روزی بیش از روز عرفه بندگانش را از آتش آزاد نمی کند؛ خدای بزرگ در این روز به زمین نزدیک می شود و سپس نزد فرشتگان به بندگانش افتخار می کند و می فرماید: اینان چه می خواهند؟

سلف صالح و صحابهی رسول خدا و تابعین به روز عرفه علاقهی فراوان داشتند و تلاش می کردند از این روز استفاده کنند تا از فضایل و خیرات و برکات آن محروم نمانند. 

3- از دیگر فضایل عرفه آن است که گفته اند که منظور از "شفع" که در قرآن به آن سوگند یاده شده است عرفه و "وتر" عید قربان است: "وَالْفَجْرِ وَلَيَالٍ عَشْرٍ وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ" و سوگند به زوج و فرد. امام احمد و دیگران به نقل از جابر از پیامبر اسلام آورده اند: منظور از شاهد که در قرآن به آن سوگند یاد شده است عرفه است: "وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ" در مسند امام احمد و دیگران از ابوهریره روایت است که پیامبر اسلام فرمود: شاهد روز جمعه و مشهود روز عرفه است. 

4- هر کس در روز عرفه به طمع آزادی از  آتش است و به بخشایش خدا و آمرزش گناهانش امیدوار است باید پس از رحمت و فضیلت الهی اسبابی را که باعث این کار می‌شود فراهم کند؛ در صحیح مسلم از ابو قتاده آمده است که پیامبر اسلام فرمود: : "صِيامُ يومِ عَرَفَةَ، إِنِّي أحْتَسِبُ على اللهِ أنْ يُكَفِّرَ السنَةَ التي قَبلَهُ، والسنَةَ التي بَعدَهُ" روزه ی روز عرفه به گمانم گناهان سال پیش و سال بعدی را پاک می کند. البته چنان که در سیره ی رسول خدا ثابت است برای حجاج روزهی این روز سنت نیست.

5- از اسباب بخشایش در این روز تکرار تشهد از روی صدق و اخلاص و دعا و مناجات است. خداوند دینش را در این روز تکمیل کرده است و دعای آن بر دعای دیگر روزها برتری دارد. ترمذی از رسول خدا روایت کرده است که فرمود: 

"خيرُ الدعاءِ دعاءُ يومِ عرفةَ وخيرُ ما قلتُ أنا والنبيونَ من قبلي لا إله إلا اللهُ وحدهُ لا شريكَ لهُ وله الملكُ وله الحمدُ وهو على كلِّ شيء قديرٍ".  

بهترین دعا دعای روز عرفه است و بهترین چیزی که من و پیامبران پیش از من گفته اند این دعا است: لا إله إلا اللهُ وحدهُ لا شريكَ لهُ وله الملكُ وله الحمدُ وهو على كلِّ شيء قديرٍ.

6- از دیگر اسباب مغفرت، صدقه و انفاق در راه خداست؛ در صحیحین از رسول خدا نقل است: "اتَّقوا النَّار ولو بشِقِّ تمرةٍ فإنْ لم تجِدوا فبكلمةٍ طيِّبةٍ". از آتش بپرهیزید اگر چه با پارهای خرما باشد و اگر آن را نیافتید با کلمه ای زیبا خود را از آتش نجات دهید. 

گذشتگان امت از صحابه و تابعین شدیدا مشتاق بهرمندی از فضایل و برکات این روز بودند؛ به باور آنان بدبخت کسی است که از فضایل این روز محروم شود و فرصت استفاده از این روزهای پر خیر را از دست دهد. سخنان‌شان در راستای تشویق به استفاده از این روز بود و حالات و اعمال‌شان آن را گواهی می‌داد. از فضیل بن عیاض روایت است وقتی به تسبیحات و گریه و زاری مردم در روز عرفه نگاه کرد گفت: اگر اینان نزد کسی بروند و از او درهمی بخواهند آیا از آنان دریغ خواهد کرد؟ گفتند: خیر. گفت: به خدا سوگند بخشایش گناهان در نزد خدا آسان‌تر از دادن یک درهم است. 

شاعر می‌گوید: 

وإني لأدعو الله أطلب عفوه   /    وأعلم أن الله يعفو ويرحم

لئن أعظم الناس الذنوب فإنها    /    وإن عظمت في رحمة الله تصغر 

من خدا را می‌خوانم و مغفرتش را می‌جویم و می‌دانم که او اهل بخشش و رحمت است. 

اگر مردم گناهان بزرگ مرتکب می‌شوند بدان که در برابر رحمت خداوند کوچک است.