احکام کفن و دفن مردگان کرونایی

احکام کفن و دفن مردگان کرونایی
پرسش: کمیته‌ی فقه و فتوای اتحادیه‌ جهانی علمای مسلمان پرسش‌های فراوانی در خصوص مسایل مربوط به کفن و دفن مردگان کرونایی و نماز خواندن بر آنان دریافت کرده است؛ پرسش‌هایی نیز در خصوص دفن با تابوت یا سوزاندن مردگان که در برخی از کشورهای غیر اسلامی مرسوم است مطرح شده است.
پاسخ: در آغاز تأکید می‌کنیم که خدای متعال انسان را تکریم کرده است و برای او حقوق و احکامی را تعیین کرده است که بیانگر این تکریم است. از جمله‌ی این حقوق و احکام غسل و کفن و نماز و سپس دفن مردگان است. همه‌ی اینها فرض کفایه هستند و اگر تعدادی از مسلمانان آن را انجام دهند گناهی بر گردن دیگران نیست. 
مسائل متعلق به غسل اموات: 
غسل میت چنان که اشاره کردیم فرض کفایی است و اگر تعدادی از مسلمانان آن را انجام دهند از گردن سایرین ساقط می‌شود. در چنین شرایطی این واجب به اندازه‌ی توان مشروع است: "فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ". ابوهریره از رسول خدا روایت کرده است که فرمود: "وَما أَمَرْتُكُمْ به فَافْعَلُوا منه ما اسْتَطَعْتُمْ" به هر چیزی که دستور دادم در حد توان عمل کنید. این وجوب مربوط به وضعیت عادی مردم است اما وضعیت امروز در باب ضروریات و حاجاتی است که به منزله‌ی ضرورت است. بنابراین حکم شرعی از عزیمت به رخصت تنزل می‌کند و از برخی از قواعد کلی فقهی خارج می‌شود مانند سختی باعث ترک کل عمل نمی‌شود؛ مشقت آسانی می‌طلبد؛ برای هر تنگنایی گشایشی قرار دارد.
بنابراین اگر مسلمانان نتوانند مستقیما مرده را غسل دهند پس از رعایت اسباب پیشگیری از دور و حتی روی لباس بر جنازه آب می‌ریزند و اگر آب ریختن از دور هم ممکن نبود حکم ساقط می‌شود و به دفن اکتفا می‌کنند. همه‌ی این کارها پس از مشورت و هماهنگی با مراکز بهداشتی انجام می‌گیرد.
در خصوص کفن:
در فتوای پیشین بیان کردیم که کفن میت فرض کفایه است و اگر تعدادی آن را انجام دهند از بقیه ساقط می‌شود. این کار هم باید پس از هماهنگی و مشورت با مراکز بهداشتی انجام گیرد تا از مفسده‌ی آسیب دیدن دیگران و سرایت بیماری پرهیز شود. 
اما در خصوص دفن:
کرامت انسان ایجاب می‌کند که میت را دفن کنند و دفن میت هم واجب کفایی است. در خصوص دفن با تابوت چوبی برخی از فقها آن را مکروه می‌دانند اما این کراهت در هنگام نیاز از بین می‌رود. [فتاوای کبری ابن تیمیه 1/262. نیاز در اینجا دشواری دفن بدون تابوت در برخی از کشورهای غربی است. در نتیجه حکم کراهت از بین می‌رود. امام نووی در شرح مهذب می‌نویسد: کراهت دفن با تابوت زمانی است که بتوان اجزای میت را بدون گذاشتن در آن دفن کرد. [المجموع شرح مهذب؛ امام نووی 5/293] اما هنگامی که بیم سرایت بیماری یا زیان دیدن زندگان وجود دارد از نگاه متخصصان امر دفن با تابوت یا کیسه‌های دربسته کراهتی ندارد بلکه شرعا این کار بهتر است. برای این که ضرورت حفظ جان حاضران و پرهیز از انتقال بیماری آن را ایجاب می‌کند. فقهاء استفاده از تابوت در صورت مصلحت را جایز دانسته‌اند. چنان که خطیب شریبینی در شرح منهاج می‌گوید: دفن کردن با تابوت کراهت دارد مگر در جایی که خاکش سست است که در این صورت برای مصلحت کراهت ندارد. [مغنی المحتاج شربینی 2/53] وقتی این کار به مصلحت جسد مرده است پس حال زندگان چرا نباید مراعات شود؟
در خصوص مکان دفن:  
اصل آن است که مسلمان در قبرستان مسلمین دفن شود و اگر امکان دفن در کنار مسلمانان وجود نداشت باید در قبرستان مشترک دفن شود و در غیر این صورت در هر قبرستانی جایز است.
نماز بر مرده واجب است اگر چه به صورت فرادا باشد یا اگر کسی بر او نماز نخوانده است نماز غایب خوانده می‌شود. 
در خصوص سوزاندن مردگان: 
در شریعت اسلام سوزاندن مرده پیش از دفن کاری زشت و حرام است در شریعت یهودی و مسیحی هم وجود ندارد اما از قرن‌ها پیش به یک عادت در غرب تبدیل شده است. در شریعت اسلام انسان دارای حرمت و احترام است: 
"وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَىٰ كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا" [اسراء:70] 
و به راستی که فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا [بر مرکب مراد] روانه داشتیم و به ایشان از پاکیزه‌ها روزی دادیم و آنان را بر بسیاری از آن‌چه آفریده‌ایم چنان که باید و شاید برتری بخشیدیم.
‌این حکم عام است و هر انسانی اعم از زنده و مرده را شامل می‌شود. از مظاهر حرمت انسان آن است که شکستن استخوان او در حالت زنده و مرده حرام است. ابو داود و ابن ماجه در سنن خود از عایشه صدیقه روایت کرده‌اند که فرمود: شکستن استخوان مرده مانند شکستن استخوان زنده است. بنابراین این کار حرام است و سوزاندنش نیز به طریق اولی حرام است. در صحیح بخاری از حدیث ابن عباس آمده است که در مراسم دفن یکی از همسران رسول خدا فرمود: 
این همسر پیامبر است اگر جنازه‌اش را بلند کردید آنرا تکان ندهید و نلرزانید به آرامی حرکت کنید. [بخاری؛ کتاب النکاح باب کثرة النساء حدیث شماره 5061] ابن حجر می‌گوید: یعنی حرمت مؤمن پس از مرگ همچنان باقی است. [فتح الباری؛ ابن حجر 113/9] 
تا جایی که می‌دانیم برخی از کشورها از این تصمیم عقب‌نشینی کرده‌اند و به مسلمانان اجازه می‌دهند که بر اساس شریعت خود مردگان‌شان را دفن کنند و این جای سپاس است. اما اگر کشورهایی به خاطر فراوانی مردگان و بیم سرایت وبا بر سوزاندن مرده بدون رعایت دین و ملیت اصرار داشته باشند مسلمانان باید نخست احکام دینی خود را برای حکومت تشریح کنند که سوزاندن مرده در شریعت آنان حرام است. از حکومت بخواهند اموات مسلمین را در چارچوب قانون و با هماهنگی مؤسسات حقوقی دفن کنند و اگر چنین کردند گناه از آنان ساقط است. 
همچنین به مسلمانان سفارش می‌کنیم که برای اموات خود دعا کنند و به بازماندگان سرکشی کنند. از حکومت‌های خود بخواهند حقوق انسانی و مسائل دینی آنان را در چارچوب قانون و هنجارهای بین‌المللی مراعات کنند.
کمیته‌ی فقه و فتوای اتحادیه جهانی علمای مسلمان
شیخ استاد دکتر نور الدین خادمی رئیس کمیته
شیخ دکتر فضل مراد عضو و برنامه‌ریز کمیته
دکتر سلطان هاشمی عضو کمیته
دکتر احمد کافی عضو کمیته
دکتر ونیس مبروک عضو کمیته
دکتر سالم شیخی عضو کمیته
دکتر صالح زنگی عضو کمیته
دکتر محمد رایس عضو کمیته
دکتر علی قره داغی دبیرکل اتحادیه جهانی علمای مسلمان 
دکتر احمد ریسونی رئیس اتحادیه جهانی علمای مسلمان

http://www.iumsonline.org/ar/ContentDetails.aspx?ID=11220