شعبان سرآغاز خودسازی و آمادگی برای رمضان
گفتگو با دکتر مسعود صبری
دکتر مسعود صبری:
ماه شعبان تمرین عبادت برای کسب آمادگی برای رمضان و انجام بهترین عبادت است.
نیمه شعبان فضیلت خاصی ندارد و احادیثی که در این زمینه وارد شده است ضعیف است.
نزول قرآن در رمضان، عظمت این ماه و آرامش و رحمت و اهمیت عبادت‌های جمعی را نشان می‌دهد.
بهترین راه تلاوت قرآن اختصاص دادن زمان و مکان مناسب و خواندن آن با تجوید و تدبر است.
در ماه رمضان در طاعت کوشا باش و از گناهان دوری کن و نیتت را خالص گردان.
دفتر رسانه‌ای اتحادیه جهانی علمای مسلمان روز پنج‌شنبه 18 بهمن 1403 در خصوص فضایل ماه‌های شعبان و رمضان با دکتر مسعود صبری دکتر صبری دانشیار فقه و اصول و عضو اتحادیه گفتگو کرد.
ماه شعبان
پرسش: اختصاص شعبان به روزه و استغفار چه حکمتی دارد و مسلمان چه بهره معنوی از آن می‌برد؟
پاسخ: حکمت اختصاص شعبان به روزه و کار خیر این است که این ماه نزدیک‌ترین ماه به رمضان است و از آنجایی که رمضان ماه طاعت و نزدیکی به خداوند است، مسلمان به تمرین و عادت کردن به عبادت نیاز دارد.
نزدیک‌ترین ماه به رمضان شعبان است و از آنجایی که انسان نمی‌تواند ناگهان از حالی به حال دیگر شود، باید عادت کند و طاعات و عبادات را تمرین کند تا وقتی رمضان فرا رسید به عبادات عادت کرده باشد و به سختی دچار نشود. از طاعت محض به روح و گوهر آن منتقل شود و از درجه اسلام و ایمان به درجه احسان برسد.
پرسش: موضع شرع درباره فضلیت نیمه شعبان بین طرفداران و مخالفان چیست؟
پاسخ: فضیلت نیمه شعبان بخشی از فضیلت ماه شعبان است؛ یعنی به اعتبار این که یکی از روزهای این ماه است فضیلت دارد؛ درباره فضیلت ویژه آن حدیث صحیحی وارد نشده است. بهترین حدیثی که در این زمینه در سنن ابن ماجه و دیگر کتب آمده است مفادش این است که خداوند در این شب به تعداد بیش از پشم گوسفندان بنی کلیب از بندگانش را می‌آمرزد. بخاری از دو جهت این حدیث را ضعیف می‌داند. البته در صحیح ابن حبان و طبرانی هم حدیثی با این عنوان آمده است: شب نیمه شعبان خداوند بر همه مردم رو می‌نماید؛ همه را می‌آمرزد جز مشرک و ستیزه‌جو. اما این حدیث هم صحیح نیست. بسیاری از اهل علم فضیلت نماز در این شب را انکار کرده‌اند و چیزی در این باره صحت ندارند.
ماه رمضان
پرسش: مسلمان چگونه برای رمضان آماده می‌شود؟ چگونه باید وقتش را برای ایجاد تعادل بین عبادت و کارهای دنیوی تنظیم کند تا از پیشتازان کار خیر باشد و به خداوند نزدیکی جوید؟
پاسخ: آمادگی برای ماه رمضان با عادت کردن به عبادت بیشتر در ماه شعبان ممکن است و این که مسلمان برنامه آسانی برای خود تنظیم کند تا بتواند آن را عملی سازد. تنوع عبادات از تلاوت قرآن همراه با تفکر و حفظ، نماز اعم از فرض و سنت، انجام کارهای خیر داوطلبانه از انفاق، کمک به نیازمندان، صله رحم، سرزدن به بیماران، دیدار با دوستان و حضور در نشست‌های علمی...
بهتر است در این برنامه اهداف به دست آید نه این که جدول زمان‌بندی رعایت شود. مقدار مشخصی از هر عمل را انتخاب کند و زمان لازم را به آن اختصاص دهد. به اصل اعمال بیشتر از ظاهر آن اهمیت دهد و روح و مقصد اعمال را در نظر داشته باشد.
پرسش: مسلمان عظمت قرآن و نزول آن در ماه رمضان را چگونه به هم پیوند می‌دهد و بهترین راه برای تلاوت و تدبر و درک عظمت قرآن و اشتیاق به ختم آن چیست؟
پاسخ: نزول قرآن در رمضان به خودی خود یک عظمت است و این عظمت در فضای روحانی ماه رمضان احساس می‌شود؛ از آرامشی که بر مؤمنان حاکم است؛ از رحمت و برکتی که این ماه با خود می‌آورد و از عبادات جمعی که انجام می‌گیرد.
بهترین راه تلاوت و تدبر و احساس عظمت قرآن و ختم آن به شرح زیر است:
1. مسلمان مقدار معینی از قرآن را به تلاوت و تدبر اختصاص دهد.
2. مکان خاصی را به دور از مشغله‌ها و موانع دیگر به قرآن اختصاص دهد.
3. قرآن را با تجوید و لحن بخواند. 4. قرآن را به صورت تصویری بخواند؛ تمام معانی را در ذهن خود تجسم کند و با آنها همنوایی داشته باشد.
5. هنگام تلاوت اندکی صدایش را بالا ببرد تا دچار اشتباه نشود.
6. کتاب تفسیر مختصری با خود داشته باشد تا از معانی کلمات مشکل آگاه شود.
وقتی قرآن را چند بار ختم کرد کارهای زیر را انجام دهد:
1- یک حزب یا بیشتر یا کمتر را قبل یا بعد از نمازها بخواند.
2- زمان دیگری غیر از اوقات نماز را به تلاوت اختصاص دهد.
3- در تلاوت دقت کند حتی می‌تواند بنا بر قول کسانی که تلاوت از روی کتاب را در نماز شب جایز می‌دانند از رو بخواند.
پرسش: جناب شیخ رمضان فرصتی برای خودسازی و دوری از گناهان است؛ مهم‌ترین کارهایی که مسلمان باید در این ماه برای تقویت تقوا و پالایش روحی انجام دهد چیست؟
پاسخ: برای خودسازی در رمضان، مسلمان می‌تواند کارهای زیر را انجام دهد:
1- دوری از اماکن گناه و سرگرمی.
2- بودن با جمع و پرهیز از تنهایی.
3- انتخاب دوستان نیک که در طاعت به او کمک کنند.
4- پایبندی به به سنت‌ها و مستحبات علاوه بر فرایض.
5- از کارهای بیهوده دوری کند مانند تماشای تلوزیون مگر برای ضرورت؛ وسایل ارتباط اجتماعی را کم کند.
6- سیره پیامبران و صحابه و صالحان را بخواند و آنان را الگوی خود در حرکت به سوی خدا قرار دهد.
7- ذکر خدا را بسیار بر زبان آورد.
8- به روح اعمال مانند خشوع و فروتنی توجه کند؛ نماز و تلاوت و رکوع و سجود را طولانی کند و بر اذکار صبح و شام و دیگر اذکار دوام داشته باشد. در هر عملی اخلاص را تمرین کند و برای هر کاری نیت داشته باشد.
9- نعمت‌های بهشتی را که خداوند برای نیکوکاران آماده کرده است در نظر آورد؛ نعمت‌هایی که نه چشمی دیده است و نه گوشی شنیده و نه بر ذهنی خطور کرده است.
10- خود را دوست داشته باشد و از خود مراقبت کند.
11- برای هر کار حرامی جایگزین حلالی داشته باشد؛ خود را به سمت آنچه بهتر است هدایت کند و برای انجام اعمال نیک خود را تشویق و به خاطر اعمال بد تنبیه کند.
12- با گریه و زاری از خدا بخواهد دینش را حفظ کند.
منبع: دفتر رسانه‌ای