در زمان ما گروهی از مردم می‌کوشند زندگی برزخی و مخصوصا رنج و عذاب آن را انکار کنند. به گمان آنان این کار با رحمت و مهربانی خداوند نسبت به بندگان منافات دارد. در این راستا احادیثی را که در اثبات این موضوع وارده شده رد می‌کنند و می‌گویند در قرآن کریم سخنی از حیات برزخی به میان نیامده است و قرآن درباره عذاب یا خوشی عالم قبر سکوت کرده است. با این که می‌دانیم این موضوع مورد اتفاق علمای مسلمان است چون خوشی و عذاب قبر مسأله‌ای است که آشکارا در قرآن و سنت به آن پرداخته شده است.
برزخ مکانی بین دنیا و آخرت است که از زمان مرگ تا حشر ادامه دارد.
خدای متعال می‌فرماید: ﴿وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ﴾ [المؤمنون: 100] .
و پیشاپیش آنان [زندگی] برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند.
نصوص دینی در اثبات زندگی برزخی وارد شده است و این زندگی با آنچه در دنیا به آن عادت داریم تفاوت دارد. خداوند سرای انسان‌ها را سه مرحله معرفی می‌کند: سرای دنیا، سرای برزخ و سرای آخرت. هر یک از این مراحل احکام مخصوص به خود را دارند. انسان از جسم و روح تشکیل شده است؛ احکام دنیا بر جسم پیاده می‌شود و روح وابسته به آن است. احکام برزخ بر روح پیاده می‌شود و جسم تابع آن است. پس هر گاه انسان‌ها محشور شوند و از قبرها برخیزند، حکم و نعمت و عذاب بر روح و جسم به صورت ظاهری و ابدی اجرا می‌شود.
باید دانست که عذاب و خوشی قبر نامی برای عذاب و نعمت برزخ است که بین دنیا و آخرت قرار دارد.
خدای متعال فرموده است: ﴿حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ *لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلاَّ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ *﴾ [المؤمنون: 99 ـ 100] .
آنگاه که یکی از ایشان را مرگ فرارسد، گوید پروردگارا، مرا باز گردانید باشد که در آنچه فروگذار کرده‌ام، کاری شایسته پیش گیرم، حاشا، این سخنی است که او [ظاهرا] گوینده آن است، و پیشاپیش آنان [زندگی] برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند
نخست: آیات قرآن مؤید عذاب قبر:
﴿وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ كَذِبًا أَوْ قَالَ أُوْحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنَزلَ اللّهُ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلآئِكَةُ بَاسِطُواْ أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُواْ أَنفُسَكُمُ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَكُنتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ﴾ [الأنعام: 93]
و کیست ستمکارتر از کسی که بر خداوند دروغ بندد، یا بگوید بر من وحی شده است و چیزی بر او وحی نشده باشد، و کسی که گوید به زودی نظیر آنچه خداوند نازل کرده است، نازل می‌کنم، و اگر بنگری که ستمکاران [مشرکان] در سکرات مرگ‌اند و فرشتگان [بر آنان] دست گشوده‌اند که جانهایتان را تسلیم کنید، امروز به سبب آنچه به ناحق به خداوند نسبت می‌دادید و در برابر آیات او کبر می‌ورزیدید، به کیفر عذاب خوارکننده می‌رسید.
﴿الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ﴾ این آیه نشان می‌دهد که فرشتگان بر انسان کافر در حال مرگ فرود می‌آیند و به او خبر می‌‌دهند که از امروز عذاب خواهد شد و نشان می‌دهد که این عذاب پیش از روز قیامت است. این آیه به روشنی بیانگر عذاب قبر است و اگر عذاب تا پایان دنیا به تأخیر می‌افتاد این گونه نمی‌گفت: ﴿سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ﴾
بار نخست در دنیا از گرفتاری‌هایی که در جان و مال و فرزند و غیره دچار می‌شود و بار د وم در قبر؛ اما عذاب آخرت را این گونه بیان کرده است:
﴿وَمِمَنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ لاَ تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَى عَذَابٍ عَظِيمٍ *﴾ [التوبة: 101]
و از اعرابیان پیرامون شما و نیز از اهل مدینه منافقانی هستند که به نفاق خوگر شده‌اند، تو آنان را نمی‌شناسی، ما ایشان را می‌شناسیم، دو بار عذابشان خواهیم کرد، سپس دچار عذابی سهمگین شوند.
3- ﴿فَوَقَاهُ اللَّهُ سَيِّئَاتِ مَا مَكَرُوا وَحَاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذَابِ *النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ *﴾ [غافر: 45 ـ 46]
و خداوند او را از عواقب سوء نیرنگی که می‌ورزیدند، در امان داشت، و عذاب سهمگین آل فرعون را فرو گرفت. [یعنی] آتش دوزخ که بامدادان و شامگاهان ایشان را بر آن عرضه دارند و روزی که قیامت بر پا شود [گویند] آل فرعون را به [جایگاه] سهمگین‌ترین عذاب وارد کنید.
این نص یکی از نصوص واضح درباره عذاب
طهرة، عبد المحسن المطيري.
• دراسات عقدية في الحياة البرزخية، الشريف عبد الله بن علي الحازمي.
• أضواء البيان، محمد الأمين الشنقيطي، دار عطاءات العلم، الطبعة الخامسة، 1441ه.
• فتح الباري شرح صحيح البخاري، الحافظ ابن حجر العسقلاني.