ابراهیم پیامبر خدا
شیخ دکتر ناصر العمر
برگردان: دفتر نمایندگی اتحادیه جهانی علمای مسلمان، شعبه ایران
«إِذْ جَاء رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ»
آنگه که در قرآن از دوست نزدیک خدا، ابراهیمِ خلیل سخن گفته می شود، حواس انسان جمع می گردد. در این مجال قصد بررسی همه آیات قرآن در مورد ابراهیم را نداریم. بلکه فقط به یک آیه اشاره می کنیم که جایگاه او را نزد خداوند چنین بیان می کند: «إِذْ جَاء رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ» [الصافات:84].
ترجمه: (وقتی که با قلب سالم (زدوده از شرک) رو به پروردگارش آورد).
کسی که قرآن می خواند باید بپرسد که منظور از قلب سلیم که ابراهیم به دلیل دارا بودنش مورد ستایش خدا قرار گرفته چیست؟
توضیحات ابن قیم در این رابطه از هر چیز به حقیقت نزدیکتر می نماید: «قلب سلیم آن است که از هر شهوتی که مخالف اوامر و نواهی خداست، و از هر شبهه ای که با آیات قرآن متناقض باشد، دور است و بر همین اساس غیر از خدای حقیقی را معبود نمی گرداند و غیر از پیامبر را حاکم و داور خویش قرار نمی دهد. پس محبتش خاص خدا و الگویش فقط پیامبر خواهد بود و خوف و رجا و توکل و توبه و ذلت را خاص خداوند نموده و در هر حال در پی رضایت او و پرهیز از موجبات خشم و غضب اوست». إغاثة للهفان: ص7.
ابراهیم عليه السلام که از جانب خداوند، به عنوان پیشوای متقیان معرفی شده است، انسانی پاک سیرت با قلبی سلیم بود و خداوند بر این وصف او شهادت داده است: «إِذْ جَاء رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ». [الصافات:84]. ترجمه: (وقتی که با قلب سالم (زدوده از شرک) رو به پروردگارش آورد).
بدون شک ابراهیم که ما در مورد بعضی از صفات و افعال و ابتلائات او مطالبی شنیده ایم، دارای قلبی سلیم و بسیار نیک سیرت بوده است.
هرگز نشنیده ایم که او علیه کسی دعا کرده باشد، گرچه آزار و اذیت فروانی بدو رسانده باشند. بلکه در حق ایشان دعای خیر نموده است: «وَمَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ». [إبراهيم:36]. ترجمه: (و هر كس از من نافرمانی كند، تو كه بخشاينده مهربانی).
اما دعاهای خیر او در حق مومنان در قرآن و سنت بسیار نقل شده است. و دعای خیر او در حق اهل مکه بسیار معروف است و امروزه تأثیر آن را به خوبی مشاهده می کنیم.
یکی از نشانه های سلامت قلب ابراهیم، دعای او برای پدرش است که نمی دانست با او دشمنی می کند. اما آنگاه که مساله برایش مشخص شد، از او برائت جست.
سلامت قلب ابراهیم و دوری او از تاثیر تمایلات نفسانی را در گفتگوها و بحث هایی که با دیگران داشته به خوبی می توان دید. او به خوبی تاثیر سلامت قلب را می دانست و برای پاک نگه داشتن آن بسیار می کوشید. به همین خاطر موقع دعا می گفت: «وَلَا تُخْزِنِي يَوْمَ يُبْعَثُونَ * يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ * إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ». [الشعراء:78 – 98]. ترجمه: (ای خدای بزرگ! مرا خوار و رسوا مدار در روزي كه ( مردمان براي حساب و كتاب و سزا و جزا، زنده و ) برانگيخته مي شوند* آن روزي كه اموال، (يعني نيروي مادي)، و اولاد (يعني نيروي انساني، به كسي) سودي نمي رساند* بلكه تنها كسي (نجات پيدا مي كند و از اموالي كه در راه آفريدگار صرف، و از اولادي كه در مسير پروردگار رهنمود كرده باشد، سود مي برد) كه با دل سالم (از بيماري كفر و نفاق و ريا) به پيشگاه خدا آمده باشد).
همه ما در روزی که مال و اولاد سودی نمی رساند، برای حضور در پیشگاه خدا محتاج قلب سلیم هستیم.
پس ای دعوتگران و مربیان! مردم را بر اساس طهارت و سلامت قلب در برابر بیماریهایی همچون حسد و ظلم تربیت کنید. به گونه ای که حتی در برابر دشمنان هم چنین اوصافی استفاده نگردد.
نگرانی من این است که بعضی از منتسبین به دعوت و علم در تلاشند که انسانهایی را بر مبنای صفات کینه توزی و بغض پرورش دهند و دلهای نونهالان و جوانان را نسبت به سایر علما و دعوتگران مسلمان آلوده سازند. کاش این افراد سیره ابراهیم و واکنش او نسبت به دشمنانش را مدنظر قرار می دادند. که حتی علیه یک نفر از قوم خود دعای بد نکرده است. و بر عکس خواستار هدایت آنان شده و برای هدایت ایشان کوشیده و زبان خود را نسبت به آنان پاک نگه داشته است و حکیمانه رفتار نموده است.
پس ای برادر مسلمان به قلب خود نگاهی بیانداز! تو تنها کسی هستی که از درون آن خبر داری! گاهی مردم به قیافه تو نگاه می کنند و دانش و عملکرد و رفتار تو را ارزیابی می کنند، اما آنچه را درون قلب توست نمی بینند. پس خودت به قلبت نگاه کن و آن را بکاو. ببین آیا در آن غل و غش و کینه و بیماری می بینی؟ این کار را پیش از آن که خداوند قلبت را بکاود انجام بده. زیرا چیزی بر او پوشیده نمی ماند.
«يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ» [الطارق:9].
ترجمه: (در آن روز رازهای دلها پدید می آید، آنچه در ضمایر است آشکار می شود، امور پوشیده نمایان می گردد، کارهای پنهان ظاهر می شود و مکنونات دلها برملا می گردد).
اینجاست که:
«وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ» [العاديات:10].
ترجمه: (در آن هنگام اموری که در سینه هاست بیرون آورده می شود، آنچه در ضمیرها و خاطره هاست آشکار می شود و رازها کشف می گردد).
باید دانست که سلامت قلب، غنیمتی برای حال و آینده انسان است. بسیاری از مردم را دیده ام که به دلیل برخورداری از روحیه بخشش و سلامت قلبی، دارای حیاتی توأم با آسایش و رفاه و خوشبختی بوده اند.
پس باید قلب خود را واکاوی کنی، در حال خود بنگری، و نسبت به آلوده شدن قلبت به کینه و حسادت و سایر بیماریها هوشیار باشی. زیرا همین بیماریها گاها منجر به نابودی انسان در دنیا گشته اند. و خدا می داند که در آخرت چه اتفاقی برای او رخ می دهد؟! با این وصف که در آخرت جز صاحبان قلب سلیم نجات نخواهند یافت.
از خدا مسئلت می نماییم که ما و شما را در زمره نجات یافتگان قرار دهد.